Codex Vindobonensis.....; hoc nomine Vindobonae ad bibliotheca nationis unica itineraria Romana usque ad nos perventa invenietis etsi in mediae aetatis exemplum XII seculi versa. In quam terra picta est Roma cognovi atque cepit. Ab tabula usque ad nos perventa extrema parte ad occasum vergens Imperii modo abest, id est magna  pars Britanniae atque Hibericae peninsulae, quae utraque certe ab origine pictae sed iam prius quam mediae aetatis exemplum exscriptum est desideratae sunt. 

Tabula Peutingeriana MDVII anno p.C. a bibliothecario Massimiliani I Imperatoris Konrad Celtes inventa, sed ubi necdum apertus est, cum eius vertentem appellationem secundo possessore Konrad Peutinger Augsburgi questore data sit.

Tabulae Peutingerianae pars usque ad nos perventa prius volumen pergamenae 6,74 m longum atque 34 cm titleum XI segmentorum, quae inter se consuti sunt, compositum. MDCCcLXIII anno haec soluta solis XI partis superentis quo melius unum atque solum exemplum servatum sit. omnis orbis terrarum, Europa atque Asia atque Africa, In Tabula Peutingeriana pictus est, qui a columnis Herculis ad extremis regiones ad oriens vertentes fortasse multo ultra Imperii limitem exstendebatur, in quo India, "Birmania", taprobane "Maldivae" que  insulae, Sera Maior regio Seresorum.

Ut iam dictum, ad ulteriorem segmentum cogitandum, imaginis Britanniae, Africae inter septem triones et occasum solis spectantis atque Hibericae peninsulae absentis, impulsum est. Quod primum fortasse segmentum interitum terendi causa in assiduo tabulae evolvendo. Tabulae auctoris necessitas totae orbis imaginis describendae geografici exempli Imperii in volumen  unum, quod facile viator quisque, miles vel minister ferret, effecit ut ficta directa linea signum esset ad legendum caeli regionibus comprimendo atque uno tempore ad dextram extendendo. Gravis est explicare hanc ut non veram geographicam, sed tabulam viarum faci. Hoc perspiciendo naturalium rerum maxima absentia non pertinentium ad vias exempli gratia marium, continuarum montium iugarum, magnarum silvarum, solitudinum, aperta est. Hanc non veram geographicam, in qua imago emendate ad naturalia apta sit, sed tabulam viarum esse, quae versetur in demonstratione totum itinerum, quae interponentur stazionibus maximisque civitatibus, Animadvertendum est. In qua naturalia, quae modo adumbratim pinguntur, praesertim cum proxima viis sint, exemplum gratia fluminis vadum vel stitleus montium, praetermittentur.

Tabulae auctor viatorem habere volebam veram itineraria pictam, quae inter diversas civitates emendata spatia indicaret. Quae milibus leucis parasangisve metiuntur, ostendente tabula accurate emendateque itineraria nuntiis viatori utilis referta. Qui demonstratione minorum maiorumque civitatum, termarum vel veredorum stabulorum cum cauponis per vias scripta vel picta  dabuntur. Cauponae clarae Ad ficum vel Ad Sandalum Herculis vel Ad duo fratres exempli gratia. Momentum magnum termis, quae habeant nomen Aqui...., imagine magnorum aedium tribuitur. 

Itinerarium sibi proponet ut viarum ducenties centena milia passuum ac longius demonstret ac earum ficta collocatio in longitudinem effecit magnam deformationem terrarum pictarum, quae aliam positionem quam vera pro caeli regionibus habuere. Praeterea regiones maximae habitae spatium latius quam vero occupant. Exempli gratia Italia caput Imperii per segmenta quinque a II ad VI extendit. Diligentiore Tabulae descriptione propriorum colorum ad naturalia signandum; fulvo terra, nigro extremae lineae atque inscriptionum magna pars, rubro cursus publicus, viridi maria, lacus fluminaque, ravo ac roseo montes, atque imaginum usus animadvertitur, quae signant non modo minorum maiorumque civitatum, sed maxime compitorum praesentia, a quibus secondariae viae, quae in tabula signatae non esse praeter stabula, incipiebant.

In diversis generis tabulae imaginum parvae mutationes pro constitutis actae animadvertas. Quae non verae  regionum imaginis voluntate factae sunt, vero effecerunt ut splendorem darent imagini alio modo omni varietate carentem.

Veteris scripturae studium tabulae ostendit novas, quae duxere ad alia tempora putandum. Exemplum apertum Romae, Antiochiae atque Costantinopolis, maiorum Imperii civitatum, imagine datum est. Cuius signum atque imago moenium desuper ad mediam aetatem XI, XII, XIII seculo restituit. Etsi tota tabulae res excogitata atque compositio atque vero emendatae geographicarum rerum presentia aperte ad romanam aetatem ducunt.

vero studiosi vires romani exemplaris scriptionis vera aetate non conveniunt: sic tempora a III ad IV seculum p.C. nutant, posterioris additionibus VIII-IX seculi non excludendis, etiamque rerum multo propiorum praesentia, quorum origo Augustea aetas. Luciano Bosio (2) historicus tabulam re itinerarii picti scriptionis finem esse putat, quae in itinere collegat novas, quae sensim gravia pro viis romani Imperii fiebant. Quarum tres precipua scriptiones certe angosci possunt: Augustea aetate pro curso publico, Severiana  pro novo curso publico, IV seculo ut aliqua ad aetatem Christi doctrinae indicant. Fortasse posteriores additiones de postrema scriptione actae sunt VIII-IX seculo p.C., usque ad hanc mediae aetatis exemplarem.

Massimo Valentini

1 L. Bosio, La Tabula Peutingeriana. Una descripción del mundo antiguo , Rimini 1983, p. 156.

Bibliografía:

W. Kubischek, " Itinerarien ", en Pauly-Wissowa, der verdadero de Encyclopaedie klassischen titleertumswissenschaft; K. Molinero, Itineraria Romana, Stuttgart 1916; A. e M. Levi, Itineraria Picta. Tabula Poitingeriana, Roma 1967 del della del estudio del allo de Contributo; E.Weber, Tabula Peutingeriana. Códice Vindobonensis 324, Graz 1976, - L. Bosio, peutingeriana de Tabula del la.   Una descripción del mundo antiguo , Rimini 1983. La Tabula Peutingeriana de Domenica Tataranni e Sabrina Violante.