Codex Vindobonensis.....;
hoc nomine Vindobonae ad bibliotheca nationis unica itineraria Romana usque
ad nos perventa invenietis etsi in mediae aetatis exemplum XII seculi versa.
In quam terra picta est Roma cognovi atque cepit. Ab tabula usque ad nos
perventa extrema parte ad occasum vergens Imperii modo abest, id est magna
pars Britanniae atque Hibericae peninsulae, quae utraque certe ab origine
pictae sed iam prius quam mediae aetatis exemplum exscriptum est desideratae
sunt.
Tabula Peutingeriana MDVII anno p.C. a bibliothecario Massimiliani I
Imperatoris Konrad Celtes inventa, sed ubi necdum apertus est, cum eius
vertentem appellationem secundo possessore Konrad Peutinger Augsburgi
questore data sit.
Tabulae Peutingerianae pars usque ad nos perventa prius volumen pergamenae
6,74 m longum atque 34 cm titleum XI segmentorum, quae inter se consuti sunt,
compositum. MDCCcLXIII anno haec soluta solis XI partis superentis quo
melius unum atque solum exemplum servatum sit. omnis orbis terrarum, Europa
atque Asia atque Africa, In Tabula Peutingeriana pictus est, qui a columnis
Herculis ad extremis regiones ad oriens vertentes fortasse multo ultra
Imperii limitem exstendebatur, in quo India, "Birmania", taprobane
"Maldivae" que insulae, Sera Maior regio Seresorum.
Ut iam dictum, ad ulteriorem segmentum cogitandum, imaginis Britanniae,
Africae inter septem triones et occasum solis spectantis atque Hibericae
peninsulae absentis, impulsum est. Quod primum fortasse segmentum interitum
terendi causa in assiduo tabulae evolvendo.
Tabulae auctoris
necessitas totae orbis imaginis describendae geografici exempli Imperii in
volumen unum, quod facile viator quisque, miles vel minister ferret,
effecit ut ficta directa linea signum esset ad legendum caeli regionibus
comprimendo atque uno tempore ad dextram extendendo.
Gravis
est explicare hanc ut non veram geographicam, sed tabulam viarum faci.
Hoc
perspiciendo naturalium rerum maxima absentia non pertinentium ad vias
exempli gratia marium, continuarum montium iugarum, magnarum silvarum,
solitudinum, aperta est.
Hanc
non veram geographicam, in qua imago emendate ad naturalia apta sit, sed
tabulam viarum esse, quae versetur in demonstratione totum itinerum, quae
interponentur stazionibus maximisque civitatibus,
Animadvertendum est. In qua naturalia, quae modo adumbratim pinguntur,
praesertim cum proxima viis sint, exemplum gratia fluminis vadum vel stitleus
montium, praetermittentur.
Tabulae auctor
viatorem habere volebam veram itineraria pictam, quae inter diversas
civitates emendata spatia indicaret. Quae milibus leucis parasangisve
metiuntur, ostendente tabula accurate emendateque itineraria nuntiis viatori
utilis referta. Qui demonstratione minorum maiorumque civitatum, termarum
vel veredorum stabulorum cum cauponis per vias scripta vel picta dabuntur.
Cauponae clarae Ad ficum vel Ad Sandalum Herculis vel Ad
duo fratres exempli gratia. Momentum magnum termis, quae habeant nomen
Aqui...., imagine magnorum aedium tribuitur.
Itinerarium sibi
proponet ut viarum ducenties centena milia passuum ac longius demonstret ac
earum ficta collocatio in longitudinem effecit magnam deformationem terrarum
pictarum, quae aliam positionem quam vera pro caeli regionibus habuere.
Praeterea regiones maximae habitae spatium latius quam vero occupant.
Exempli gratia Italia caput Imperii per segmenta quinque a II ad VI extendit.
Diligentiore
Tabulae descriptione propriorum colorum ad naturalia signandum; fulvo terra,
nigro extremae lineae atque inscriptionum magna pars, rubro cursus publicus,
viridi maria, lacus fluminaque, ravo ac roseo montes, atque imaginum usus
animadvertitur, quae signant non modo minorum maiorumque civitatum, sed
maxime compitorum praesentia, a quibus secondariae viae, quae in tabula
signatae non esse praeter stabula, incipiebant.
In diversis
generis tabulae imaginum parvae mutationes pro constitutis actae
animadvertas. Quae non verae regionum imaginis voluntate factae sunt, vero
effecerunt ut splendorem darent imagini alio modo omni varietate carentem.
Veteris
scripturae studium tabulae ostendit novas, quae duxere ad alia tempora
putandum. Exemplum apertum Romae, Antiochiae atque Costantinopolis, maiorum
Imperii civitatum, imagine datum est. Cuius signum atque imago moenium
desuper ad mediam aetatem XI, XII, XIII seculo restituit. Etsi tota tabulae
res excogitata atque compositio atque vero emendatae geographicarum rerum
presentia aperte ad romanam aetatem ducunt.
vero studiosi
vires romani exemplaris scriptionis vera aetate non conveniunt: sic tempora
a III ad IV seculum p.C. nutant, posterioris additionibus VIII-IX seculi non
excludendis, etiamque rerum multo propiorum praesentia, quorum origo
Augustea aetas. Luciano Bosio (2) historicus
tabulam
re itinerarii picti scriptionis finem esse putat, quae in itinere
collegat novas, quae sensim gravia pro viis romani Imperii fiebant. Quarum
tres precipua scriptiones certe angosci possunt: Augustea aetate pro curso
publico, Severiana pro novo curso publico, IV seculo ut aliqua ad aetatem
Christi doctrinae indicant. Fortasse posteriores additiones de postrema
scriptione actae sunt VIII-IX seculo p.C., usque ad hanc mediae aetatis
exemplarem.
Massimo Valentini
1 L. Bosio, La Tabula Peutingeriana. Una
descripción del mundo antiguo , Rimini 1983, p. 156.
Bibliografía:
W. Kubischek, " Itinerarien ", en
Pauly-Wissowa, der verdadero de Encyclopaedie klassischen
titleertumswissenschaft; K. Molinero, Itineraria Romana, Stuttgart 1916; A. e
M. Levi, Itineraria Picta. Tabula Poitingeriana, Roma 1967 del della del
estudio del allo de Contributo; E.Weber, Tabula Peutingeriana. Códice
Vindobonensis 324, Graz 1976, - L. Bosio, peutingeriana de Tabula del la.
Una descripción del mundo antiguo , Rimini 1983. La Tabula Peutingeriana de
Domenica Tataranni e Sabrina Violante.